Bir Elimde Deste, Bir Elimde Kalbim”: Kumar Bağımlılığına Psikoloğun Penceresinden Bakış

“Bir Elimde Deste, Bir Elimde Kalbim”

Kumar Bağımlılığını Anlamak & Kontrolü Geri Almak – Psikoloğun Samimi Rehberi

Merhaba, ben Uzman Klinik Psikolog Fatma Tokur

Kliniğime gelen danışanların çoğu kaybettikleri paradan çok kaybettikleri kontrol duygusundan söz eder. Bir danışanım ilk görüşmemizde şöyle demişti:

“Kazansam da kaybetsem de ‘bir el daha’ dedirtiyor; o anda beynim başka hiçbir komut tanımıyor.”

Bu rehberde kumarın eğlence çizgisini ne zaman aşıp bağımlılığa dönüştüğünü, beynimizde neler olduğunu ve kontrolü nasıl geri alabileceğimizi akıcı ama bilimsel bir dille ele alıyorum.

1 | Kumar Bağımlılığı Nedir?

• DSM-5-TR kumar bozukluğunu, son 12 ayda en az dört belirti gösteren ve yaşamı belirgin biçimde bozan davranışsal bir bağımlılık olarak tanımlar.
• Türkiye’de kumara bağlı profesyonel başvurular son üç yılda %150’den fazla arttı; çevrim-içi platformlara kolay erişim bu yükselişin başlıca nedeni.
• Dünya genelinde yetişkinlerin yaklaşık %2-3’ü problemli kumar oynuyor—yüz milyonlarca insan demek.
• Özetle mesele para değil; davranış üzerindeki kontrolün kaybı ampullerin yandığı noktadır.

2 | Beyinde Neler Olur?

Kumar oynadığınızda beynin ödül merkezi (nucleus accumbens) bolca dopamin salgılar. Bu nörokimyasal patlama, kokain kullanımındaki zıplamaya benzer şiddettedir. Zamanla:

• Ödül eşiği yükselir – aynı hazzı almak için daha yüksek bahis gerekir.
• Fren mekanizması yıpranır – mantıklı karar veren ön beyniniz “dur” demekte zorlanır.
• Bilişsel tuzaklar devreye girer – “Az kaldı döner” ya da “Kaybı geri alırım” gibi düşünceler masada kalmayı meşrulaştırır.

3 | Kimler Daha Risk Altında?

• Biyolojik: Genetik yatkınlık, yüksek dopamin duyarlılığı
• Psikolojik: Depresyon, anksiyete, dürtüsellik, yalnızlık
• Sosyal-dijital: 7/24 açık bahis siteleri, agresif “şimdi oyna” reklamları, kumar temalı “loot box” mekanikleri
• Eş bağımlılıklar: Madde kullanımı veya video-oyun bağımlılığı geçmişi riski katlar

4 | Profesyonel Tedavi Ne Sunar?

1. Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT) – yanıltıcı inançları (“Büyük ikramiye geliyor”) gerçekçi kanıtlarla sınar.
2. Motivasyonel Görüşme – “belki”yi “kesinlikle”ye dönüştürür.
3. İlaç Desteği – naltrekson gibi opioid antagonistleri ve bazı SSRI’lar dürtüyü azaltabilir.
4. Grup/Aile Programları – Gamblers Anonymous, Yeşilay YEDAM yalnızlık duygusunu dayanışmaya çevirir.

Bu yöntemler birlikte kullanıldığında başarı şansı belirgin biçimde artar.

5 | Kontrolü Geri Almak İçin Pratik Adımlar

Ortama bariyer koyun

• BetBlocker, Gamban, Cold Turkey gibi engelleyicilerle kumar sitelerini kilitleyin.
• Bankanıza “MCC 7995” (kumar işlemleri) engeli koydurun; dürtü para bulamasın.

Boş zamanı planlayın

• “Pomodoro + mola sırasında kumar yok” kuralı: 25 dk odaklı iş, 5 dk mola.
• Akşamlarınızı önceden randevulaştırın (spor, dil kursu, gönüllülük, arkadaş buluşması).

Duyguları düzenleyin

• 4-7-8 nefes egzersizi veya beş duyu taraması kaygıyı 10-15 dk içinde düşürür.
• “15 Dakikalık Güçlü Durak”: dürtü geldiğinde saati not edin, mekân değiştirin, güvendiğiniz birine mesaj atın—çoğu kişi 15 dk sonra dürtü şiddetinde belirgin azalma yaşar.

Sağlıklı ödül sistemi kurun

• “Mini ödül bankası” yapın: sevdiğiniz kahve, 20 sayfa roman, 15 dk müzik.
• Yedi kumarsız günü sinema gecesiyle, 30 günü mini hafta-sonu kaçamağıyla kutlayın.

Net hedefler belirleyin

• “1 Haziran 2025’e kadar kumar oynamayacağım” gibi Spesifik-Ölçülebilir-Gerçekçi-Tarihli sözler belirsiz “azaltırım” niyetinden güçlüdür.

Sosyal destek ağı kurun

• Haftada bir çevrim-içi Gamblers Anonymous toplantısına katılın.
• Güvendiğiniz iki kişiye her akşam “Bugün oynamadım” mesajı atın; hesap verilebilirlik yalnızlığı kırar.

6 | İlk Hafta için Mikro-Alışkanlık Taslağı

• Pazartesi: 3 dk nefes egzersizi + bahis uygulamalarını silmek
• Salı: 10 dk yürüyüş + gün sonu beş duyu taraması
• Çarşamba: Kahve-kitap molası + GA toplantısına katılım
• Perşembe: 5 dk meditasyon + arkadaşla telefon görüşmesi
• Cuma: Favori müzik listesi + bütçe güncellemesi
• Cumartesi: 20 dk egzersiz + film gecesi
• Pazar: Şükran listesi + “bir hafta kumarsız” kutlaması

Başlamak en büyük adımdır; bu taslak “Nereden başlayacağım?” sorusunu ortadan kaldırır.

7 | Yakınlara Küçük Bir Not

Suçlayıcı dilden kaçının. “Sen yine mi kumar oynadın?” yerine

“Seni kaygılı gördüğümde endişeleniyorum; destek olmak isterim” deyin.

Ortak hesapları geçici dondurmak ve profesyonel ekibe katılmak değişim sürecini hızlandırır.

8 | Ne Zaman Yardım Almaktan Çekinmeyin?

• Borç krizi kapıda ise,
• İlişkilerde güven çatlağı büyüyorsa,
• Öfke-suçluluk-umutsuzluk döngüsüne saplandıysanız…
• vakit gelmiştir. Erken başvuru, beynin esnekliğini lehinize kullanır.

9 | Son Söz

Kumar bağımlılığı bir “şans” meselesi değildir. Nörobiyolojik, psikolojik ve sosyal süreçlerin kesişimidir. İyileşme ise mümkündür ve şansa bırakılmayacak kadar değerlidir. Kendinizi ya da sevdiklerinizi bu satırlarda tanıdıysanız yalnız olmadığınızı bilin. Profesyonel destek, kumarın değil hayatınızın kazanç tablosunu büyütür.

Yardım Hatları

• Yeşilay Danışmanlık Merkezi (YEDAM) 115 • ALO 182 Psikolojik Destek

Kalbiniz de cüzdanınız da ferah kalsın.